12 Kasım Dünya Zatürre Günü, Dünya Sağlık Örgütü ve Çocuklarda Zatürre ile Mücadele Küresel Koalisyonu adlı uluslararası örgüt tarafından her yıl dünya genelinde zatürre hastalığıyla mücadeleye dikkati çekmek amacıyla kutlanmaktadır.[1] 12 Kasım’da dünyanın her yerinde, yetişkinlerin ve çocukların en büyük bulaşıcı katili olan ve dünyada beş yaş altı çocuk ölümlerinin çoğundan sorumlu olan Zatürre hastalığıyla mücadele konusunda farkındalık yaratmak ve insanları eğitmek amacıyla Dünya Zatürre Günü etkinlikleri yapılır.[2] Çocuk Zatürresine Karşı Küresel Koalisyon, dünyanın her yerinden insanları zatürreyle mücadele için bir araya getirme hedefiyle 2009’da ilk “Dünya Zatürre Günü”nü düzenledi.[3]
Zatürre Nedir ?
Akciğerin iltihabı olarak bilinen “zatürre”nin tıbbi adı “pnömoni”dir.[4] Zatürre hızlı ilerleyen bir solunum yolu enfeksiyonudur. Sağlıklı bir insan nefes aldığında akciğerlerinde alveol adı verilen küçük keseler hava ile dolar ancak zatürre olan kişide alveoller oksijen alımını sınırlayan irin ve sıvı ile doludur.[5]
Zatürre, bakteri, virüs, mantar gibi çeşitli mikroorganizmalar nedeniyle oluşabilir.[4] Streptococcus pneumoniae (Pnömokok), Haemophilus influenzae tip b (Hib), solunum sinsityal virüsü zatürrenin yaygın nedenleridir.[5]
Anne sütü ile beslenmeme, yetersiz beslenme, kalabalık yaşam koşulları, ebeveynlerin sigara içmesi, pişirme ya da ısınmak için biyokütle yakıtlarının (odun veya gübre gibi) kullanılması sonucunda ortaya çıkan ev içi hava kirliliği, kızamık gibi önceden bir hastalığın olması bebek ve çocuklar arasında zatürre riskini artıran durumlardır.[5]
Zatürre bulaşıcı olabilir ve öksürme ve hapşırma yoluyla bulaşabilir veya dokunma yoluyla paylaşılan nesnelere yayılabilir. Zatürrenin ilk belirtileri genellikle soğuk algınlığı veya gribin belirtilerine benzer. Daha sonra kişide yüksek ateş, titreme ve balgamlı öksürük gelişir. İlgili diğer semptomlar arasında nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı, yorgunluk, mide bulantısı, iştahsızlık, kusma veya ishal ile nefes darlığı yer alır.[3]
Pnömoni en çok ölüm ve sakatlığa yol açan akciğerlerin enfeksiyon hastalığıdır. Zatürre dünyada her ülkeyi etkileyen bir “küresel sağlık” sorunu olması yanı sıra her yaş grubunu da etkilemektedir.[2] Özellikle çocuklarda, 65 yaş üstü yaşlılarda, kronik bir hastalığa sahip olanlarda (böbrek, şeker, kalp veya akciğer hastalığı gibi), sigara kullananlarda, bağışıklık sistemini baskılayan bir hastalık veya ilaç kullanımı varlığında daha sık görülür.[4]
Zatürre, her yıl 5 yaş altı 155 milyon çocuğu hasta eden, 1,6 milyon çocuğun ölümüne yol açan, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Bu durum, zatürreyi 5 yaşın altındaki çocukların 1 numaralı katili haline getiriyor ve bu yaş grubunda AIDS, sıtma ve kızamığın toplamından daha fazla can kaybına neden oluyor. Zatürreden ölenlerin sayısı çok fazla olmasına rağmen, haber medyasında nadiren yer alıyor. [6][7] Dünya Zatürre Günü, bu sağlık krizinin kamuoyunun dikkatine sunulmasına yardımcı olmayı amaçlıyor ve politika yapıcıları ve taban örgütleyicilerini hastalıkla mücadele etmeye teşvik ediyor.[7]
Her yaştan insanda zatürre riski şu yollarla azaltılabilir:
• Aşılanma: Hib, pnömokok, kızamık, influenza (grip), boğmaca ve COVID-19’a karşı aşılanmak zatürreyi önlemenin en etkili yoludur.
• El yıkama: İyi hijyen sağlayın, özellikle hastalara bakım verdikten sonra veya burnunuzu sildikten sonra olmak üzere ellerinizi sık sık yıkayın, böylece mikropların yayılması önlenecektir.
• Ev içi hava kirliliğini azaltın ve sigarayı bırakın.
• Öksürme veya hapşırma sırasında bir mendil veya kolunuzla ağız ve burnunuzu kapatın.
• Kronik hastalıklarınızın tedavisini ve bakımını sağlayın.
• Sağlıklı yaşam tarzı sürdürün: Sağlıklı beslenin, dinlenin ve düzenli egzersiz yapın. [5]
•Yeterli beslenme: Yaşamın ilk 6 ayında sadece anne sütü ile başlamak çocukların doğal savunmasını geliştirmenin anahtarıdır. Zatürreyi önlemede etkili olmasının yanı sıra, bir çocuk hastalanırsa hastalığın süresini kısaltmaya da yardımcı olur.[2]
KAYNAK
[1] Pulmoner Hipertansiyon ve Skleroderma Hasta Derneği. “12 Kasım Dünya Zatürre Günü” Published November 12,2021. Accesed November 7,2023. https://www.pahssc.org.tr/haber/601/12-kasim-dunya-zaturre-gunu-2021-11-12
[2] Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği.“12 Kasım Dünya Zatürre Günü Basın Bildirisi” Published November 14,2022. Accesed November 7,2023. https://solunum.org.tr/haber/1566/12-kasim-dunya-zaturre-gunu-basin-bildirisi.html#
[3] Outsource Strategies International.“World Pneumonia Day on November 12 – Promote the Need for Healthy Lungs” Published November 12,2019. Accesed November 7,2023. https://www.outsourcestrategies.com/blog/world-pneumonia-day-on-november-12-promote-the-need-for-healthy-lungs/
[4] Kırıkkale İl Sağlık Müdürlüğü.“12 Kasım Dünya Zatürre Günü” Published November 11,2021. Accesed November 07,2023. https://kirikkaleism.saglik.gov.tr/TR-226603/12-kasim-dunya-zaturre-gunu.html
[5] Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı.“12 Kasım Dünya Pnömoni Günü” Accesed November 7,2023. https://tae.tuseb.gov.tr/bilimsel-etkinlikler/egitimler/12-kasim-dunya-pnomoni-gunu-20221118
[6] The New York Times.“Pssst.Pneumonia.Pass it on.” Published March 28,2009.Accesed November 11,2023. https://archive.nytimes.com/kristof.blogs.nytimes.com/2009/03/28/pssst-pneumonia-pass-it-on/
[7] Wikipedia.“World Pneumonia Day” Published November 12,2022.Accesed November 7,2023. https://en.m.wikipedia.org/wiki/World_Pneumonia_Day
[8] Image by macrovector on Freepik
Haber:
Esra Ekinci
Bingöl Üniversitesi Veteriner Fakültesi JOURVET Öğrenci Temsilcisi