Kurban, sosyal boyutu ağır basan dini bir olgudur. Kurban Bayramında, halkımız kurban vazifesini sağlıklı bir şekilde yerine getirerek, dini vecibelerini yerine getirmenin etmenin huzurunu yaşamak istemektedirler.
Ancak, her yıl kurban Bayramı öncesi ve sonrasında yaşanan olaylar ve basında yer alan haberlerle kurban kesen insanlar bu görevlerini layıkıyla yerine getirmenin huzurunu yaşayamamaktadırlar.
Kurban, yaklaşık 2 milyon büyük ve küçükbaş hayvanın yetiştirilmesi, taşınması, pazarlanması ve satışı ile kesimi ve tüketimini kapsayan, zamanla sınırlı çok büyük bir organizasyondur. Sadece kurban satışında yaklaşık 300 trilyonluk bir iş hacmi oluşmaktadır. Bu kadar büyük sayıda hayvanın bu kadar kısa sürede nakledilmesi ve kesilmesi, gerekli tedbirler alınmadığı ve alt yapı oluşturulmadığı takdirde, insan sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre ile ilgili sorunları da beraberinde getirmektedir. Ayrıca aynı dönemde ekonomik nedenlerle kesilen dişi damızlık materyal nedeniyle büyük ekonomik kayıplar oluşmaktadır.
Kurbanın insan sağlığı, hayvan sağlığı, çevre, ekonomik, ve hijyen boyutu bulunmaktadır. Özellikle Veteriner Hekim kontrolü dışında yetiştirilen, sevki yapılan, satışa sunulan hayvanlar bulaşıcı ve salgın hayvan hastalıklarının yayılma riskini arttırmakta ve kesilen hayvanlardan elde edilen etler ise insan sağlığı açısından önemli bir risk oluşturmaktadır. Öncelikle Kurban ibadetinin kamuoyunda hayvan katliamı gibi gösterilmesinin önlenmesi, halkımızın, ibadetini kolay ve rahat yapabilmelerinin temini, üreticilerimizin ürettikleri hayvanlarını uygun şartlarda satışlarını yapabilmeleri, kurban bayramının kurban ruhuna uygun şekilde kutlanması, Kurban bayramında insan sağlığı, hayvan sağlığını korumak ve hayvanların hayvan refahı ve hijyenik şartlara uygun olarak kesilmesini ve çevre kirliliğinin önlenmesini sağlamak ve AB sürecinde
Kurban Bayramı ile ilgili olumsuzlukların giderilmesi veteriner hekimler olarak amacımızdır.
Avrupa Birliği üyelik sürecinde bulunan ülkemizde kurban konusunda geçici ve günübirlik çözümler arama yerine yıllardır süregelen sorunların toplum sağlığı, hayvan hakları ve refahı, gıda güvenliği, çevre, ekonomi, tüketim gibi boyutlarıyla ele alınması, kamu kurum ve kuruluşları ile bağlantılı sivil toplum kuruluşlarının ortak çalışması sonucunda oluşturulacak kısa ve uzun vadeli politika ve uygulamalara önemle ihtiyaç bulunmaktadır.
KURBAN BAYRAMI ÖNCESİ ALINMASI GEREKLİ TEDBİRLER
KURBANLIK ALIM- SATIM YERLERİ:
- Kurbanlık hayvanlar, hayvan pazar ve panayırları ile hayvan borsalarının yanı sıra Kurban Hizmetleri
Komisyonu’nca alınan kararlar doğrultusunda belirlenen kurbanlık hayvan satış yerlerinde ve özel kurbanlık kesimi yapılacak işletmelerde alınıp satılacaktır. Bu tür önceden belirlenen yerlerin dışında kurbanlık hayvan alım ve satımlarına müsaade edilmeyecektir.
- Bu gibi yerlerde kulak küpesi ve pasaportu olmayan sığır cinsi hayvanların alınmaları ve satılmaları yasaktır 3-Belgesiz hayvanların kesiminin yapıldığı kombina, mezbaha veya kesim yerlerinin sahiplerine idari para cezası ve tesis kapatma cezası verilecektir.
- Hayvan pazar ve panayırları ile hayvan borsaları ve Kurban Hizmetleri Komisyonlarının belirlediği kurbanlık satış ve kesim yerleri; Hükümet Veteriner Hekimleri, Belediye Veteriner Hekimleri ve Belediye Zabıta Ekiplerinin gözetiminde temizlettirilecek, dezenfekte ettirilecek ve bu yerler sürekli olarak kontrol ve denetime tabi tutulacaktır.
- Kurbanlık hayvan satış yerleri Belediyelerle müşterek olarak her gün sabah ve akşam olmak üzere iki kez usulüne uygun olarak temizlenerek dezenfekte edilecektir.
- Kurbanlık hayvan alım ve satış yerleri Hükümet Veteriner Hekimleri, Belediye Veteriner Hekimleri ve Belediye Zabıta Ekiplerince işbirliği ve koordinasyon sağlanarak etkin ve sürekli olarak denetlenecek ve kontrol edilecektir.
KURBANLIK HAYVAN ALIMLARINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:
- Veteriner sağlık raporu ve menşe şahadetnamesi olmayan
- Sığır ve mandalarda küpesi ve pasaportu bulunmayan,
- Çok zayıf olan
- Gebe olan
- Yeni doğum yapmış olan
- Yüksek ateşi olan
- Çok genç ve etleri olgunlaşmamış olan
- Tüyleri karışık ve mat olan
- Bakışları ve dış görünümü cansız olan
- Pis kokulu ishali ve burun akıntısı olan
- Çevreye karşı aşırı tepkili veya çok duyarsız olan hayvanların alınmaması gerekmektedir.
KURBANLIK KESİM YERLERİ:
- Kurbanlık hayvan kesimleri Tarım Bakanlığından ruhsat almış mezbaha ve kombinalarda veya geçici kesim yerleri olarak düzenlenen yerlerde yapılmalıdır. Kesim yapılacak yerler temiz ve serin olmalı ve buralarda bol miktarda su bulunmalıdır. Kesim işlemi mümkün olduğunca hayvanlar askıya alınarak yapılmalıdır. Böylece kesme ve yüzme işleminin daha temiz ve sağlıklı bir şekilde yapılması sağlanmış olacaktır.
- Vatandaşlarımız, kurbanlık hayvanlarını köylerde ve önceden belirlenmiş kesim yeri bulunmayan yerlerde kendi bahçelerinde usulüne uygun olarak ve çevreye zarar vermeyecek şekilde kesebilirler. Ancak, cadde, sokak ve park gibi kamu alanlarında kurbanlık hayvan kesimleri yasaktır.
- Kurban kesim yerlerindeki atıkların, kan ve diğer organların herhangi bir çevre kirliliğine sebep olmalarının engellenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Bu konuda İl Valilikleri, geçmiş yıllarda olduğu gibi cadde ve sokakları kurban kesim yeri olarak kullananlar ile Kurban kesiminden sonra kan, atıklar ve iç organlarını sokak ve caddelerde bırakanlara gerekli yasal yaptırımları uygulayacaklardır.
- Kesilen hayvanlara ait hastalıklı organlar, kesim sırasında oluşan artıklar ile özellikle kist hidatikli karaciğerler ile akciğerler kesinlikle kedi ve köpeklere verilmemeli, uygun şekilde hazırlanmış, kedi ve köpekler tarafından çıkarılmayacak derinlikte çukurlara gömülerek imhası sağlanmalıdır.
KESİMDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ NOKTALAR:
Kurban bayramı süresince tüm mezbaha ve hayvan kesim yerlerinin açık olması, bireysel veya toplu kesim işlemlerinin kesim yerlerine yönlendirilmesi ve kesimin deneyimli kişilerce yapılması sağlanmalıdır. Kesilecek hayvan mutlaka sağlıklı olmalıdır. Kesim öncesi kurbanlık hayvanların yorgun olmaması ve kesimden önce yaklaşık 12 saat boyunca yem verilmemesi (su verilebilir), etlerin kalitesini olumlu yönde etkileyen başlıca faktörlerdir. Yorgun hayvanların hemen kesilmesi ile kanı tamamen akıtmak mümkün olmayacağı için etler dayanıksız olacak ve çabuk bozulacaktır. Kurbanlık hayvanları kesim öncesi strese sokacak kötü muamelelerden ve hareketlerden kesinlikle kaçınılması gerekir.
- Kesim yeri temiz olmalı ve akan su bulunmalıdır.
- Kesim yapan kişinin sağlıklı ve temiz olması gerekir.
- Bıçaklar sık sık temizlenmelidir.
- Hastalıklı doku ve organların kesimi sırasında kirlenen bıçaklar dezenfekte edilmelidir.
- Hayvan tutulup yatırılırken veya askıya alınırken işkence-eziyet edilmemelidir.
- Kesim mümkünse askıya alarak yapılmalıdır.
- İç organlar yüzme işini takiben en kısa sürede çıkarılmalıdır.
- Yutak boşaltılmalı, mide-bağırsak, safra ve idrar kesesi ve üreme organları çıkarılmalı, memeler karkastan uzaklaştırılmalıdır.
- Kesim sırasında kan, bağırsak içeriği gibi maddelerle çevrenin kirlenmesi engellenmelidir
- Tüketilecek sakatatlar temiz bir şekilde çıkarılmalıdır.
- Kurban atıkları çöp varillerine ve gelişi güzel çevreye atılmamalı, kanalizasyon kanallarına dökülmemelidir. Çevre temizliği ve halk sağlığı açısından bu tür atıklar sokak hayvanlarının erişemeyeceği şekilde derin çukurlara gömülmelidir.
KURBAN ETLERİNİN OLGUNLAŞMASI VE MUHAFAZASI:
Kurban etleri, parçalar halinde temiz kaplara konulmalı ve önce güneş görmeyen serin bir yerde (14 ºC’nin altında olmamasına dikkat edilmeli) hava alması sağlanarak kesim sıcaklığının oda ısısına düşmesi beklenmeli (5–6 saati geçmemeli) daha sonra buzdolabına kaldırılmalıdır. Kurbanlık etler henüz kesim sıcaklığında iken buzdolabına poşet içinde veya hava alamayacak bir durumda büyük parçalar halinde üst üste konulursa, buzdolabı ısısı etin iç kısımlarını soğutmaya yetmez. Bu nedenle etin hava almayan kısımlarında çok kısa sürede (2. gün) bozulma ve kokuşma hatta yeşillenme görülür. Böyle kısımlar kesinlikle tüketilmemeli atılmalıdır. Et ve et ürünleri bakterilerin çoğalmaları için son derece uygun bir ortam niteliğindedir. Uygun koşullarda bir bakteri 12 saatte 16 milyara ulaşabilmektedir. Bu durum hafif bir bakteri yüküne sahip bir etin iyi muhafaza edilmediği takdirde bir gece sonra insan sağlığı açısından ne derece büyük bir tehlikeye dönüşebileceği konusunda fikir vermektedir. Kurbanlık etin dayanma süresi, kesim kalitesi ve et parçasının büyüklüğüne göre değişmekle beraber normal buzdolabı koşullarında 5 veya 6 gündür. Bu süre kıymada genellikle 3 gündür. Eğer daha uzun süreli muhafaza düşünülüyorsa etler derin dondurucuda -18 derecede muhafaza edilmelidir.
ATIK VE TÜKETİLMEYEN YAN ÜRÜNLER:
Diğer taraftan kesim sonrası oluşan ve insan gıdası olarak tüketilemeyen yan ürünler ile birçok hastalık etkenini taşıyan her türlü atık, uygun biçimde ortamdan uzaklaştırılmamakta ve gerek çevre kirliliği gerekse salgın hastalıkların yayılmasına zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle; kan, işkembe ve bağırsak içerikleri ile bozuk ve yenmeyen organ veya organ kısımları,
- Çevreye atılmamalı,
- Atık sulara ve kanalizasyon sularına dökülmemeli,
- Üzerine kireç tozu dökülerek derin çukurlara gömülmelidir.
SONUÇ:
Yukarıda aktarılan ve her yıl yaşanılan bu sorunların ortadan kalkması için kurban satış ve kesim işlemlerinin önceden belirlenmiş, kontrol edilebilir, gerekli alt yapı donanımına sahip, hijyenik koşullarda kesim ve muayenenin yapılabileceği; et haricindeki kısımların ekonomiye geri kazandırılabileceği veya çevreye zarar vermeden yok edilebileceği şekilde tasarlanmış belli merkezlerde yapılmasını sağlanmalı ve bu suretle kurban kesimlerinde gerek halk ve çevre sağlığı gerekse diğer bir çok konuda ortaya çıkabilecek olumsuzluklar ortadan kaldırılmalıdır. Bu amaçla ;
- Öncelikle yasal yetki ve sorumluluk verilen başta Diyanet Vakfı olmak üzere, kurban hizmetleri komisyonu üyesi tüm kurumlar bu işin önemini anlamalıdır. İl genelinde koordineli çözüm yolları aranmalıdır.
- Kurban Bayramının yalnızca ilk iki günü kurban kesilmek zorunda, hatta ilk günde bitirelim bu işi mantığının yanlış ve zaten sağlıklı olmayan hizmetleri aksatıcı olduğu vatandaşa anlatılmalıdır. İl
Komisyonunca yalnızca ilk iki günlük kesim ücretlerinin belirlenmesi değil diğer günler için de fiyat belirtilmeli, böylelikle vatandaşlar bilinçlenmelidir. Bu konuda açıklamalar yapılmalıdır.
- İllerin ana giriş noktalarında uygun arazi tahsisi yapılarak kurban hizmetlerine yönelik hayvan pazarları ya da geçici kesimhane gibi merkezler oluşturmak gerekmektedir. Bu merkezlerde hayvanların barındırılacağı uygun alanlar, hayvan sahiplerinin temel gereksinimlerini karşılayacağı bölümler, idari bina, güvenlik, veteriner hekim ve doktor başta olmak üzere ilgili teknik personele ait çalışma alanları, sosyal tesis ve kurbanlık hayvanların sağlıklı kesimine uygun, vatandaşların da mağdur olmayacağı sistemde düzenlenmiş entegre kesim alanları, artıkların bertarafı için uygun alt yapı bulunmalıdır.
- Bu merkezlerin kurulması; hayvanların ve insanların haklarının, sağlıklarının ve refahının korunmasını sağlayacaktır. Bu merkezlerde hayvanların sağlık muayenelerinin yapılması mümkün olacaktır. Hayvanların kulak küpelerinin toplanmasını vatandaştan beklemeye gerek kalmadan giriş ve çıkışlar dolayısı ile hayvan hareketleri ve nüfusu rahatlıkla kontrol altına alınacaktır. Çevreden bulaşacak salgın hastalıklara karşı koruma sağlanmış olacaktır. Ayrıca çevre sağlığının da tehlikeye atılması engellenecektir. Bu alanlarda uygun alt yapının sağlanmasına bağlı olarak atıkların bertarafı gerektiği koşullarda sağlanabilecek ve çevre kirliliği önlenecektir. Bu alanlarda halk sağlığı endişesi duymadan herkes üzerine düşeni yapacaktır. Bu alanlar sayesinde kayıt dışı ekonominin önüne geçilerek ülke ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır. Bu alanlar sayesinde insanlar gönül rahatlığı ile kurbanını dini anlamda da yerine getirmiş olacaktır.
- Bu alanlar sayesinde; yalnız dört günlük Kurban Bayramı için değil yıl boyu halkın sağlıklı et tüketimine hizmet edecek tesisler oluşturulmuş, kaçak hayvan kesim ve satışları engellenmiş olacaktır. Bu da halk sağlığı ve çevre sağlığının dolayısı ile de bireylerin sağlığının korunması demektir.
Kamuoyunun bilgisine saygıyla sunulur.
