Türkiye’de Veteriner Hekimliği bilimsel eğitimi ve öğretimi 23 Ekim 1842’de başlamıştır.
Bu meslek, tarihi, statüsü, ülke ve toplum üzerindeki etkileri ile önemli hale gelmektedir. Onu farklı kılan bireye, topluma ve insanlığa olan katkısıdır. Veteriner hekimlerin insan ve toplum hayatı için çalışmaları, 1842 tarihinden bugüne kadar bir iftihar tablosu olarak ortadadır.[6]
Veteriner hekimlik mesleği; tüm dünyada hayvan sağlığını ve dolayısıyla insan sağlığını korumada, yeterli ve güvenli gıdaya erişimde stratejik öneme sahip bir meslek olarak kabul edilmekte olup, Covid-19 Pandemisi sürecinde üstlendikleri görevler ve yürüttükleri çalışmalar ile geçmişte olduğu gibi insanlığa hizmetleri devam etmektedir. [6]
Dünyada Veteriner Hekimlik Eğitimi
Veteriner Hekimliğin günümüzden binlerce yıl önce başladığı bilim tarihçilerince kabul edilmektedir. Eski uygarlıklardan kalan kabartmalarda, yazıtlarda, dinsel kitaplarda veteriner hekimliği konularına rastlanmaktadır. Zamanımızdan dört bin yıl önce yazılmış kanunlarda bile veteriner hekimin uygulama biçimi ve ücretlerini belirleyen maddeler vardır. Ancak bilimsel yöntemlerin kullanılarak, ciddi bir öğretimle sağlanması 18’nci yüzyılda Avrupa’da gerçekleşmiştir.[1] Dünya’da ilk veteriner okulu Claude Bourgelat tarafından 1762 yılında Fransa’nın Lyon kentinde kurulmuştur.[2]Daha sonraki birkaç yıl içinde, bazılarında birden fazla olmak üzere hemen bütün Avrupa ülkelerinde veteriner yüksekokulları öğretime başlamıştır.[1]
Türkiye’de Veteriner Hekimliği Eğitim ve Öğretiminin Tarihçesi
Türkiye’de bilimsel veteriner hekimliği eğitim-öğretimi, Tanzimat’ın ilanını izleyen Batılılaşma çabaları çerçevesinde Prusyalı Veteriner Hekim Godlewsky tarafından 1842 yılında İstanbul’da “Askeri Baytar Mektebi”nin açılmasıyla başladı.[3] Askeri Veteriner Hekim olan Godlewsky 12 öğrenci ile eğitime başlamıştır.İlk yıllarda eğitim-öğretim süresi 3 yıldı.[4]
Dersler 1849’da Maçka’daki Harp Okulu’nda, 1853’te Taşkışla’da, 1873’te Galatasaray’daki Askeri Tıp Okulu’nda verildi. Öğretim süresi 1848-1849 döneminden başlayarak dört yıla çıkarılmıştır.1853 yılında Avrupa veteriner fakültelerindeki ders programları uygulanmaya başlamıştır.[2]
1881 yılında askeri okullara ilk sivil öğrenciler alınmıştır.1886’da ilk Baytar Rüştiyesi teşkil edildi. 1886 yılında ünlü hikâyeci Ömer Seyfettin’ in de mezun olduğu ilk Baytar Rüştiyesi açılmıştır. Bu Rüştiye’yi bitiren öğrenciler Çengelköy’deki askeri İdadiye, oradan da Baytar Mektebine gitmeye hak kazanıyorlardı.[2]
Ülkemizdeki hayvancılık ve hayvan sağlığı sorunları, ayrı bir Veteriner Okulunun kurulması gereğine işaret ederken, 1888 yılında Nafia Nezaretine bağlı Umur-u Baytariye Müfettiş-i Umumiliği’ne tayin edilen Veteriner Hekim Yarbay Mehmet Ali Beyin özel gayretleriyle 1889 yılında Maarif Nezaretine bağlı olarak, İstanbul Ahırkapı’da, Mülkiye Tıp Okulunda ilk sivil Veteriner okulu açıldı.[1] İlk mezunlarını 1893‘te veren [4] ve Mehmet Akif Ersoy’un ilk öğrencilerinden olduğu ve birincilikle mezun olduğu bu sivil Veteriner Okulun ilk iki sınıfının Tıbbiye’de, son iki sınıfının Halkalı’da oluşu, Halkalı’nın şehre uzaklığı sebebiyle, 1894 yılında Mülkiye Baytar Mekteb-i Âlisi kuruldu.[1]
1894 yılında, Halkalı Ziraat ve Baytar Mekteb-i Ali’sinden yer darlığı nedeniyle ayrılan Mülkiye Baytar Mektebi Cindi Meydanındaki kiralık bir binada öğretime devam etmiştir. Bu okulun öğrencileri arasında ünlü şair ve düşünür Ziya Gökalp de yer almaktaydı. Ancak Ziya Gökalp siyasi nedenlerden dolayı mezun olamadan okuldan ayrılmak zorunda kalmıştır.[2]
Baytar Mektebi 1905’te Haydarpaşa semtinde yeni inşa edilen Tıp Mektebi binasının bir kanadına nakledilmiştir.[2]
1909 yılında bir gurup veteriner hekimi Avrupa’ya ihtisas yapmak üzere gönderilmişlerdir. Bu veteriner hekimleri daha sonraları Yüksek Ziraat Enstitüsünde ve Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesinde hocalık yapan Fazlı Faik Yegül, Hilmi Dilgimen, Samuel Aysoy ve Salih Zeki Berker’dir.[2]
1910 yılında askeri okullar birleştirilerek Selimiye’ de Askeri Baytar Mektebi kurulmuştur.[2]
Askeri ve sivil Veteriner okullarındaki yetersiz öğretim kadrosu ve okuyan az sayıdaki öğrencinin ülke için yetersiz olduğu düşünülerek bu iki okul 1920 yılında Baytar Mekteb-i Âlisi adı altında birleştirilmiştir.[1] Okulun adı 1928 yılında “Yüksek Baytar Mektebi” olarak değiştirildi.[3]
Cumhuriyetin 10’uncu yılında 1933’te Ankara’da Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün açılmasıyla birlikte; İstanbul’da bulunan Yüksek Baytar Mektebi Ankara’ya nakledildi ve Enstitünün “Baytar Fakültesi” olarak eğitim-öğretime başladı. Teşrih (Anatomi) Histoloji ve Embriyoloji, Fizyoloji, Emrâz-ı Umûmiyye – Teşrih-î Marazî, Parazitoloji, Hayvânî Hıfzıssıhha ve Bakteriyoloji, Serîriyât-ı Dahiliye, Serîriyât-ı Cerrahiye ve Ziraat Fakültesi ile ortak Zootekni Enstitüsü” olmak üzere 8 Enstitüsü olan Fakülte’nin Enstitü yönetimlerinde Almanya’dan gelen yabancı bilim insanları görevlendirildi; ilk Dekanı da Dahiliye Enstitüsü Profesörü Dr. Max Gebhard oldu.[3] 91 yıldır İstanbul’da yürütülen Veteriner Hekimliği Eğitim-Öğretimi Başkent Ankara’ya taşınırken, fakülteye kız öğrenci de alınmaya başlanmıştır.[1]
Veteriner Fakültesi Türkiye’de Mühendislik ve Tıp’ tan sonra kurulan üçüncü Fakültedir.[6]
1934 yılında bilimsel terimlerde Arapçadan Latinceye geçilmiştir.[2]
Yüksek Ziraat Enstitüsü Baytar Fakültesi’nin adı; 1937’de yürürlüğe konan 3203 sayılı Yasa ile “veteriner” sözcüğü resmen kullanılmaya başlanınca “Veteriner Fakültesi” olarak değiştirildi. Fakültede, isim değişikliğinin yanı sıra yapısal değişiklikler de gerçekleştirildi; 1939’da “Farmakoloji ve Toksikoloji Enstitüsü”nün kurulmasıyla Enstitü sayısı 9’a ulaştı ve alınan bir karar ile eğitim-öğretim süresi beş yıla çıkarılarak ders programları beş yıl üzerinden yeniden düzenlendi.[3]
Ankara Üniversitesi’nin 1946’da kuruluşundan iki yıl sonra YZE Veteriner Fakültesi, 30 Haziran 1948 tarih ve 5234 sayılı Yasa ile Ankara Üniversitesi’ne bağlanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Üniversite Kanunu ile kurulan Ankara Üniversitesi’ne 1948 yılında bağlanan Veteriner Fakültesi’nin Üniversite çatısı altında ilk Dekanlığını, İç Hastalıkları Enstitüsü’nden Prof. Dr. Selâhattin Nejat Yalkı üstlendi. Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün kuruluşundan itibaren “Enstitü” şeklinde olan bölümler, 1952 yılında “Kürsü”lere dönüştürüldü ve yeni kurulanlarla birlikte Fakülte’nin kürsü sayısı 23’e ulaştı.[3]
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, kurulduğu tarihten itibaren “Ana Fakülte” olarak kendisinden sonra kurulan diğer Veteriner Fakültelerinin çoğunun eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetlerine destek sağlamıştır.[5]
Veteriner Hekimliği eğitim-öğretiminin İstanbul’da tekrar açılması, 1956 yılında başlayan girişimlere rağmen ancak 1972 yılında alacağı 30 öğrenci ile İstanbul Üniversitesi bünyesinde başlarken; Fırat Üniversitesi bünyesinde bir Veteriner Fakültesi 1970 yılında Elazığ’da kurulmuştur bile.[1]
Daha sonra günümüze kadar sırasıyla Bursa, Konya, Van, Kars, Aydın, Burdur, Diyarbakır, Urfa, Hatay, Kırıkkale, Afyon, Kayseri, Erzurum, Samsun, Sivas, Tekirdağ, Bingöl, Balıkesir, Adana, Siirt, Aksaray, Muğla, Kastamonu, İzmir ve Yozgat illerinde ve Kıbrıs’ta ve Kırgızistan’da Veteriner Fakülteleri kurulmuştur.[2]
KAYNAK
[1] Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Veteriner Fakültesi. Tarihçe. Accesed October 20,2023. https://veteriner.cumhuriyet.edu.tr/1379-tarihce
[2] Dokuz Eylül Üniversitesi Veteriner Fakültesi. Accesed October 21,2023. https://veteriner.deu.edu.tr/fakulte/tarihce/
[3] Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi. Tarihçe. Accesed October 20,2023. http://www.veterinary.ankara.edu.tr/tarihce/
[4] Veteriner Fakülteleri Mezunları Dayanışma Derneği. Tarihçe. Accesed October 21,2023. http://www.vefader.org.tr/turkiyede-veteriner-hekimligi-egitim-ve-ogretiminin-tarihcesi/
[5] Wikipedia. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi. Accesed October 21,2023. https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Ankara_Üniversitesi_Veteriner_Fakültesi
a- Tarihçe Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi web sitesi. 28 Mayıs 2005 tarihinde http://www.veterinary.ankara.edu.tr/tarihce/ arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
[6] Türk Veteriner Hekimleri Birliği. “Türk Veteriner Hekimleri Birliği’nin Veteriner Hekimliği Eğitim Ve Öğretimi’nin 180. Yıl Dönümü” Published October 23,2022. Accesed October 22,2023. https://tvhb.org.tr/2022/10/23/180-yil-donumu/
Haber:
Esra Ekinci
Bingöl Üniversitesi Veteriner Fakültesi JOURVET Öğrenci Temsilcisi