Yaban hayat, evcilleştirilmemiş hayvan türleri dâhil, canlı cansız tüm bitki ve organizmaları bünyesinde barındıran, insan eli değmemiş, insan müdahalesi olmadan kendi dinamikleriyle, kendi içinde kendini sürekli yenileyebilen ve bünyesinde biyoçeşitliliği barındıran bir yaşam ortamıdır. Yaban hayatın barındırdığı her tür, içinde yaşadığı ekosistemin dengesine katkıda bulunur.
Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmesi’nin (CITES) imzalandığı gün olan 3 Mart günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda, 20 Aralık 2013 tarihinde yaban hayatının önemine dikkat çekmek amacıyla, Dünya Yaban Hayatı Günü olarak ilan edilmiştir.
Günümüz dünyasında yaban hayatta barınan amfibilerin, memelilerin, kuş türlerinin önemli bir bölümü yok olmuş, kalanlar ise yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Bu yok oluşlar ayni zamanda, yaban hayatın doğasında bulunan bazı hayvan orijinli hastalık etkenlerinin de insanlara aktarılmasına neden olmaktadır. Bugün dünya üzerinde insanlarda görülen bulaşıcı hastalıkların % 72’si zoonoz dediğimiz patojenlerin meydana getirdiği hayvan kökenli veya yaban hayatı orijinli hastalıklardır.
Bilimsel çalışmalarda elde edilen bulgular, ortaya çıkmakta olan bu patojenlerin hem, yaban hayatı-evcil hayvan etkileşimleriyle hem de yaban hayatı kaynaklı gıda tüketimi de dahil olmak üzere insan-hayvan etkileşimleriyle olduğunu göstermektedir.
Dünya biyolojik çeşitliliğinin azalması, besin zincirinin kırılmasına, yaban hayatında yer alan canlıların köy, şehir gibi insan yaşama alanlarına yaklaşmasına ve zoonozların daha çok oluşmasına sebep olmaktadır.
Yerküremizin zoonotik hastalıklarla karşı karşıya kalmasının nasıl bir küresel sağlık ve uluslararası güvenlik sorunu ortaya çıkarttığını gördük ve görmeye devam etmekteyiz.
Zoonotik hastalıkların ortaya çıkışı, insan-yaban hayatı etkileşimindeki artışla ilişkilidir ve müdahale edilerek bozulmuş yaban hayatın yaşam ortamlarıyla bağlantılıdır. Son 10 yıldır dünyanın karşı karşıya kaldığı ; SARS-CoV-2, Ebola virüs, Nipah virüs, SARS-CoV, MERS-CoV, kuş ve domuz gripleri gibi salgınlar, patojenlerin hayvanlardan insanlara bulaşmasından kaynaklanmıştır.
Bu hastalıklar sonucunda, karşı karşıya kaldığımız maliyet, sadece sağlık sektörünü değil ülkemiz insanlarının geçim kaynaklarını, gıda güvenliğini, ticareti, seyahat ve konaklamayı, eğitimi, ulusal ve uluslararası güvenliği ve tüm ulusal ekonomimizi etkilemektedir. Tüm bu sosyal ve ekonomik yıkımlara, SARSCoV-2 salgınında tanıklık ettik.
Yaban hayatının yaşam ortamına/habitatına müdahale, tahribat, şehirleşmeye açma, çöp alanlarına dönüştürme, maden sahalarına dönüştürerek yıkıma uğratma gibi birçok faaliyet birer insan müdahalesidir.
Ülkemiz açısından özellikle, Hayvan/İnsan/Ekosistem ilişkileri bütününde, salgınların izlemesi ve patojenlerin erken tespiti, son derece önemlidir. Bu amaçla, bir sonraki olası salgını önlemek için, başta veteriner hekim ve hekimlerimiz olmak üzere birçok disiplinin bir arada bulunabileceği Tek Sağlık yaklaşımı çatısı altında, yaban hayatının korunması için ortak kararlar alınarak hayata geçirilmesini öneriyoruz. Bu bağlamda ilgili mesleklerin eğitim kurumlarında Tek Sağlık yaklaşımının eğitim programlarına dâhil edilerek Tek Sağlık Yaklaşımı uygulamalarında operasyonel örgütlenmenin geliştirilmesi ve uygulanması acil olarak çözülmesi gereken konulardır.
Veteriner Hekimler Derneği olarak ülkemizdeki ve dünyadaki yaban hayatının, insan sağlığını nasıl etkilediğini bilen ve zoonotik hastalıklar ile en ön safta mücadele eden meslek mensupları olarak böyle önemli bir günde yaban hayatının, doğanın korunması için ülkemizde gereken önemin verilmediğini üzülerek dile getirmek isteriz. Veteriner Hekimler olarak, yaban hayatını etkilemekte olan yaban hayatının yaşam ortamına/habitatına müdahale, tahribat, şehirleşmeye açma, sanayi tesisi inşaatı, çöp alanlarına dönüştürme, maden sahalarına dönüştürerek yıkıma uğratma gibi faaliyetlerin bir an önce durdurulmasını ve yaban hayatı ortamlarını, onarıcı ve koruyucu uygulamalara bir an önce başlanılmasını talep ediyoruz.
Dr. Gülay Ertürk
Veteriner Hekimler Derneği
Genel Başkanı
Haber: Veteriner Hekimler Derneği