Doğa taşkınları nasıl önler?
Aşırı yağış sonrası toprak tarafından emilemeyen sular, dere ve akarsular ile sulak alanlara taşınır. Sulak alanda biriken su düzenli ve yavaşça çevreye verilir. Akifer tabakasıda dolar. Sel önlenir.
Peki, şehirlerde ne oluyor? Neyi yapamıyorlar?
Şehirler beton temelli yapılaşmalar ile yaban hayat sahalarına yer ayırmıyor. Su ve toprak buluşmuyor. Yağışlar sonrası toprak suyu yeterince ememiyor. Taşkın sebebi olarak görülen doğal derelerin yatakları küçültülüp ıslah edilerek çözüm bulunmaya çalışıyor. Dere yatak ve çevresinde yerleşime izin veriyorlar. Çevre sulak alanlar ve bataklıklar kurutuluyor. Su tutma kapasitesi ortadan kaldırılıyor. Tarım veya yerleşime açıyorlar.(Amik, Avlan gölü gibi) Bu ve diğer birçok sebeple yağan yağmur suyu sulak alanla bulaşamıyor ve sel felaketi oluyor. Ulaşımı sağlayacak dereler ıslah edilmesi değil o bölgelerde yerleşime ve tarıma izin verilmemesi gerekiyor.
Ülkemizde en çok derelerin ıslah edilmesi ile karşılaşırız. Islah çalışmaları dere içinin düzenlenerek, aşırı yağışlar sırasında taşkını önlemeye yöneliktir. Ancak önemli olan sadece dere içi ıslah çalışması yapmak değildir. Derelerin çevresinde taşkın yatakları bulunur. Yoğun yağış sonrasında dere içinden taşınamayacak su bu taşkın yatağına geçer ve oradan ilerler. Bu kısım aslında bir tampon bölgedir.
Peki, bizde durum ne?
Taşkın yatakları ne yazık ki imara açılmış veya tarım alanına çevrilmiştir. Bu nedenle taşkın yataklarına su çıkmasın diye dere ıslahı yapılarak taşkınlar engellenmeye çalışılır. Bu ıslah ile maalesef ki dere içindeki flora ve fauna elemanları yok edilir. Birçok su kuşunun yuvası olan sazlıklar ortadan kaldırılır. Kamışçın, ördek ve balıkçıl gibi kuşlar yuvalarından edilir. Ama yine de taşkınlar önlenemez. Sulak alan ıslahları sadece yaban hayatını yok ettiği için insanlar çevrelerindeki sulak alan ekosistemlerini tanımıyor. Yaşayan canlıları bilmiyorlar. Bu durum onları benimsemelerinin önüne geçiyor.
Toplum içerisinde yaban hayatı tehlikeli ve kirli olarak görülmektedir. Bunun temel sebebi ise onu tanımamaktan geçiyor. İnsanların evleri sulak alanların üzerine kurulu ama orada yaşayan çıkrıkçın ördeklerini bilmiyorlar. Bu nedenle taşkın gibi afetler olduğunda bu canlılar bu insanların yaşam alanlarına gelebiliyor. O noktada insanları korku ve telaş sarıyor. Örneğin sulak alanlarda en çok görülen zehirsiz küpeli ve damalı su yılanları bu tür taşkın durumlarında etrafta görülebilir.
Kısaca söylemek gerekirse, bir yerde sulak alanlar ve bitki örtüsü korunursa sel felaketi az görülür. Nehir ve kaynak suları yıl boyunca akar. Kuraklık daha az görülür. İşin özü Ekolojik Restorasyon!!!
İklim değişikliği ile yapılan bu plansızlıklar daha büyük sonuçlara sebep olacak. Bizler daha normal döngü üzerinde önlemler alamazken iklim değişikliğinin yıkıcı etkileri karşısında ne yapacağız?