Her yıl 14 Aralık’ta maymunları ve onların önemini kutlamak için düzenlenen bu gün maymunlarla ilgili farkındalığı artırmak, doğal yaşam alanlarının korunması ve maymun türlerinin tehlikelerine dikkat çekmek amacıyla kutlanır.[1] Dünya Maymun Günü aynı zamanda tarsierler ve lemurlar gibi diğer insan olmayan primatlara da odaklanıyor.[2]
Maymun Günü Nasıl Ortaya Çıktı?
Maymun Günü, 14 Aralık’ta kutlanan resmi olmayan uluslararası bir bayramdır. [3a] Bu gün 2000 yılında tartışmalı sanatçılar Casey Sorrow ve Eric Millikin tarafından Michigan Eyalet Üniversitesi’nde sanat öğrencileriyken yaratıldı ve popüler hale getirildi. [3b] [3c] Maymun Günü dünya çapında kutlanır ve sıklıkla Dünya Maymun Günü ve Uluslararası Maymun Günü olarak da bilinir. Maymun Günü özellikle hayvan hakları ve çevre aktivistleri ile görsel sanatçılar ve sanat kurumları arasında popülerdir.[3]
Yeni oluşturdukları bu gün ile ilgili fikirleri sanat eserlerine ve ev yapımı çizgi romanlara dahil etmeye devam ettiler .Bu parçaların internette yayınlanması Maymun Günü kavramının yayılmasını sağladı ve artık onlarca yıl sonra bu gün Almanya, Hindistan ve Tayland gibi ülkelerde kutlanıyor.[4]
Biraz eğlence olarak başlayan olay, tam teşekküllü bir operasyona dönüştü. Maymun Günü, National Geographic, Smithsonian Enstitüsü ve Greenpeace gibi kuruluşların bu günü tanıtmasıyla, maymunlara yönelik modern tehditler konusunda farkındalık yaratmak için her yıl önemli bir yıldönümü olarak kutlanır.[4]
Maymun Günü ;habitat kaybı, hayvan ticareti ve hayvan deneyleri gibi pek çok farklı insan kaynaklı tehdit yüzünden nesilleri tükenen, öldürülen ve ömür boyu fiziksel ve ruhsal işkenceye maruz bırakılan maymunlara ve primatlara dikkat çekmek için kısa sürede hayvan hakları savunucuları tarafından benimsendi.[4]
Maymun Günü Nasıl Kutlanır ?
Maymun Günü ;hayvanat bahçesi ve hayvan barınağı etkinlikleri yapılarak ,sanat sergileri düzenlenerek, maymunlara bağış yaparak , kostüm partileri, filmler ve müzikler yapılarak kutlanır. Örneğin 2005 yılında Peter Jackson’ın King Kong filmi Maymun Günü’nün beşinci yıldönümünde gösterime girdi.[3]
Maymunlar
Maymunlar, Primatlar takımından olan memeli bir hayvan türüdür. Bilinen 264 maymun türü vardır.[7] Peki biz maymunlar hakkında ne biliyoruz?
Maymunlar birbirlerinin tüylerini temizleyerek sevgilerini belli ederler.
Maymunlar genellikle aile grupları halinde, bazı türler de kalabalık sürüler halinde yaşarlar.
Koku alma duyuları çok zayıf olmasına rağmen, görme ve işitmeleri güçlüdür. Çoğunlukla gündüz faaldirler.
Maymunlar sayı sayabilirler.
Maymunlar muz yemeden önce kabuğunu soyar.
İnsanlardaki neredeyse tüm hastalıklar gorillere de bulaşabilir.
Şempanzelerin DNA’ları ile insanların DNA’ları yüzde 99 aynıdır.
Başlıklı maymun türünün erkekleri dişileri cezbedebilmek için kendi üzerlerine idrarlarını yapar ve en zeki maymunlar arasındadır. Alet kullanabilirler, çok hızlı öğrenirler ve aynada kendi görüntülerinin farkına varabilirler.
İnsanlara en yakın maymun türlerinden bonobo maymunları doğal olarak biseksüeldir.
Amazon yağmur ormanlarında yaşayan pygmy marmoset türü maymunlar en küçük maymun türüdür. Yetişkinlerinin boyu 12 ila 15 santimetre, ağırlığı ise 120 ila 140 gram arasında değişmektedir.
Berberi makakları Avrupa’da vahşi doğada yaşayan tek maymun türüdür, nüfusları yaklaşık 300 civarındadır.
Alouatta maymunu karada yaşayan hayvanların en gürültücüsüdür. Attığı çığlık 5 km uzaktan duyulabilir.
Maymunların bazı türleri hayvan ticareti, kaçak avcılık, yaşam alanlarının azalması, çevre kirliliği gibi sebeplerle soyları tükenme aşamasına gelmiştir. En çok risk altında olan gruplarda Şempanzeler, Bonobolar gibi türlerdir. Aynı zamanda Doğu gorili, Batı gorili, Borneo Orangutanı, Sumatra Orangutanı gibi maymun türleri de türleri tehlikede olan maymun türlerindendir.
12 santim olan parmak boyundaki maymunlardan insanın iki katı büyüklüğe sahip gorillere kadar çok büyük bir ailenin üyesidirler. Bununla beraber bir hayvanat bahçesine gittiğimizde bize en çok vakit harcatan hayvan türü olduğu da kesindir. Kan çektiği için midir bilinmez uzun uzun inceleriz.
Maymunların belirli türlerini evcilleştirmek mümkündür. Görünüşleri çıkardıkları sesler ve yaydıkları enerji bakımından insanlar tarafından çok sevilen hayvanlardır.[8]
Kaynak:
1- Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. “14 Aralık Dünya Maymun Günü (Monkey Day)” Accesed December 12,2023. https://sertifika.subu.edu.tr/14-aralik-dunya-maymun-gunu-monkey-day
2- National Day Calendar. “MONKEY DAY – December 14” Accesed December 12,2023. https://www.nationaldaycalendar.com/national-day/monkey-day-december-14
3- Wikpedia. “Monkey Day” Accesed December 12,2023. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Monkey_Day
3a- Weeks, Linton (June 17, 2011). Time To Mark National Theme Day Appreciation Day”. NPR
Koo, Zena (December 14, 2010). “Today’s Pictures: Monkeys!”. Slate
Turner, Paul (December 14, 2009). “Marmot Nation is gearing up for a huge 2010”. Spokesman Review: 1C.
3b- Ahmed, Shoaib (December 14, 2014). “Schoolchildren adopt colourful zoo macaws”. www.dawn.com.
“For the Record: Mom, Dad, I’d like you to meet Ted Cruz”. USA TODAY. Retrieved June 5, 2016.
“Dive-bombing toque macaques show us just how to behave on ‘World Monkey Day'”. aside from a ‘a chance to scream like a monkey and celebrate your simian attributes’, December 14 is about raising awareness for the planet’s monkey species.
3c- “Portrait of the artist as a playful grandfather”. August 16, 2013. Archived from the original on August 16, 2013.
4- National Today. “Monkey Day – December 14, 2023” Accesed December 12,2023. https://nationaltoday.com/monkey-day
5- Türkiye Vegan Derneği.”Dünya Maymun Günü: Ticaret, esaret ve vahşet ne zaman sona erecek?” Published December 14,2020. Accesed December 12,2023. https://haberler.tvd.org.tr/2020/12/14/dunya-maymun-gunu-esaret-somuru-ne-zaman-sona-erecek
6- Bukrek. “Aralık 14 : Maymun Günü. Onlar bu günü hak ediyorlar.” Accesed December 12,2023. https://www.bukrek.com/gun/maymun-gunu
10- Image by vladimircech on Freepik
Haber:
Esra Ekinci
Bingöl Üniversitesi Veteriner Fakültesi JOURVET Öğrenci Temsilcisi