Deprem neticesinde şehirlerin altyapısında meydana gelen hasarlar sebebiyle özellikle şebeke sularına toprak ve daha da kötüsü kanalizasyon karışması muhtemel tehlikelerin başında gelmektedir.
Kirlenen suyu tüketmek; ishal, bulantı, kusma, karın ağrısı gibi hastalık belirtilerine yol açabildiği gibi belirtilerin az yada çok olması suyu tüketen kişinin; tükettiği su miktarına, suyun kirlenmesine sebep olan etkenin türüne, tüketicinin yaşına göre değişiklik gösterebilmektedir.
Kanalizasyonlardan karışan suların içinde kirletici olarak sayısız patojen mikroorganizmanın yanında, fazla miktarda organik madde ile azot, fosfor, silisyum, potasyum gibi sularda kirlilik belirtisi olan ve alglerin şiddetle artışını teşvik eden elementler bulunmaktadır. Ayrıca fazla miktarda, tuz, sabun ve deterjan aynı yolla su kaynaklarına karışır. Sulara karışan organik maddelerin parçalanması için faaliyet gösteren mikro organizmalar, suda çözünmüş oksijeni tüketerek amonyak ve diğer zehirli maddelerden hidrojen sülfür ve merkaptanlar oluşmasına neden olurlar.Bu zehirli gazlardan renksiz olan hidrojen sülfür geniş aralıkta zehirleme etkisine sahiptir. Özellikle sinir sistemi üzerinde çok etkilidir.
Yerleşim yerlerinin kirlenmiş sularında fazla miktarda patojen mikroplar bulunur. Bunlardan önemli ve sık rastlanan birkaç tanesi;
• Salmonella sp.: S. typhi, S. paratyphi (tifo ve paratifo hastalığı yapan mikroplar), S.enteridis. Bunlar kirlenmiş sularda uzun süre (3-4 hafta) yaşayabilirler.
• Mycobacterium sp.: M. tubeerculosis (verem mikrobu);
• Shigella (dizanteri mikrobu);
• Vibrio comma (kolera mikrobu);
• Şap hastalığına sebep olan mikroplar;
• Cilt hastalığına neden olan mantarlar.
Ayrıca kirlenmiş sularda 100 değişik tipte virüs saptanmıştır; en önemlileri şunlardır:
• Polio virusları (çocuk felcine neden olan virüslar),
• Menenjite neden olan viruslar,
• Yaz gribine neden olan viruslar,
• Hepatitise (sarılık) neden olan viruslar,
• Göz hastalıklarına neden olan viruslar.
Suyu yalnızca içme suyu olarak düşünmemeliyiz. Elleri yıkamak, sebzeleri yıkamak, meyveleri yıkamak gibi içmek dışında kullandığımızı da unutmamalıyız. Bu kullanımlarda da temizlik yaptığımızı düşünür iken bilmeyerek daha riskli hale getirmiş olabiliriz. Şebeke suyunun berrak ve kokusuz olması gerekmektedir. Bu fiziksel özelliklerin yanı sıra mikrobiyal bulaşmaya karşı korunmak için de Güvenli su elde etmeliyiz.
Güvenli su ;
• Suyu 1 dakika kaynatmak en güvenli yöntemdir.
• Rakım 2000 metreden fazla ise süre 3 dakika olmalıdır.
• Kaynatma imkânı yoksa klor ile su dezenfeksiyonu uygulanmalıdır.
Kaynamış suyu kapalı olarak soğuttuktan sonra kullanım suyu olarak rahatlıkla kullanabiliriz.
İçme ve kullanma sularında görülebilen duyusal ve fiziksel değişimlerden kısaca bahsedecek olursak:
- Su kaynatıldığında üzerinde oluşan köpük ya da tortu, suda kalsiyum ve magnezyumun bulunduğunu,
- Suda bulanıklık; kir, kil tuzları vb. olduğunu,
- Lavabo ve küvetlerin yeşile boyanması asitliğin yüksek olduğunu,
- Kahverengi‐kırmızı boyanma suda çözünmüş demir olduğunu,
- Suyun bekletildiğinde dumanlı bir görünüm alması, pompaların yetersiz çalıştığını ya da filtrelerde problem olduğunu,
- Tuzlu, acımsı tat suda sodyumun yüksekliğini, sabun tadı, suda alkali minerallerin çözünmüş olduğunu, metalik tat, asitlik derecesinin yüksekliğini ya da yüksek demir bileşimini, kimyasal madde tadı, endüstriyel kimyasalların veya canlı kıranların bulunduğunu,
- Çürük yumurta kokusu, çözünmüş hidrojen sülfür gazı ya da suda bulunan bazı bakterilerin varlığını, eğer koku sadece sıcak sudan kaynaklanıyorsa kısmen su ısıtıcıyla ilişkisini, deterjan kokusu ve suyun köpürmesi, su kaynaklarına ya da şebekeye mutfak ya da çamaşır akıntılarının karışmasını, metan gazı ya da küf ve balçık kokusu, suda organik maddelerin bozulmasını, klor kokusu ise sudaki yüksek klor oranını gösterir.
Kaynak:
https://www.kmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=3462&tipi=0&sube=6
https://busomarastirmagrubu.boun.edu.tr/sites/busomarastirmagrubu.boun.edu.tr/files/madenciligincevreseletkisi.pdf
https://www.gidamo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=5302&tipi=2&sube=0
https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/26098/mod_resource/content/1/CevreKirliligi_Bolum_5.pdf
https://www.cdc.gov/foodsafety/food-safety-during-a-power-outage.html